Hoe kan je mensen met autisme helpen bij het omgaan met emoties?

Voor kinderen en volwassenen met autisme is het een hele opgave om met emoties om te gaan. Hierbij gaat het niet alleen om de emoties die ze zelf hebben maar ook om de emoties die ze bij andere mensen zien of niet zien. Daarom is het bij mensen met autisme extra belangrijk om je er van bewust te zijn hoe je zelf reageert, bijvoorbeeld op ongewenst gedrag. Door bewust om te gaan met je eigen emoties, kun je mensen met autisme meer houvast geven. Daarnaast kun je door het aanpassen van je eigen attitude probleemgedrag vaak verminderen.

Empathie bij kinderen met autisme

Het is bekend dat mensen met autisme zich niet goed kunnen verplaatsen in de emoties en het perspectief van iemand anders. Het is echter niet zo dat bij mensen met autisme elke vorm empathie ontbreekt. Als het gaat om empathie valt er namelijk een onderscheid te maken tussen affectieve empathie en cognitieve empathie. Bij affectieve empathie neemt iemand de emoties van een ander waar en raakt er als het ware mee besmet. Cognitieve empathie betekent dat je de emoties van een ander ook begrijpt. Je kunt je voorstellen wat er in de ander omgaat en kunt daarom ook passend reageren. Uit het promotieonderzoek van Lucinda Pouw over emotieregulatie bij kinderen met autisme komt onder andere naar voren dat kinderen met autisme en een normale begaafdheid wel affectieve empathie hebben, maar dat ze niet beschikken over cognitieve empathie. Mogelijk geldt dit ook voor mensen met een verstandelijke beperking en autisme.

Vaker agressie bij confrontatie met emoties

In de onderzoeken van Pouw is daarnaast gevonden dat kinderen met autisme – in tegenstelling tot kinderen die zich typisch ontwikkelen – vaker agressief reageren op emoties van andere mensen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat kinderen met autisme niet goed in staat zijn hun eigen empathische arousal te reguleren omdat ze niet goed begrijpen waarom de andere persoon geëmotioneerd is. Emoties van andere mensen zijn verwarrend en onvoorspelbaar voor hen. De confrontatie met andermans emoties is daarom een stressvolle belevenis voor kinderen met autisme. Dit maakt dat ze niet begripvol en zelfs agressief kunnen reageren.

Stilstaan bij attitude

Anneke Groot is moeder van een zoon met autisme en ze ontwikkelde de methode Contactgericht Spelen en Leren (CSL). In de methode CSL wordt veel aandacht besteed aan attitude. In haar boek Houvast gebruikt Anneke voor het begrip attitude het woord houding. Anneke Groot beschrijft “houding” als volgt: “Je houding is de manier waarop jij kijkt naar en reageert op de dingen in jezelf en om je heen“. Bewust omgaan met je houding is voor ouders en begeleiders heel voornaam. Een echt gemeende, ontspannen en open houding zonder oordeel geeft ouders en begeleiders de mogelijkheid zich goed af te stemmen op het kind. Die afstemming heeft als voordeel dat het kind niet overvraagd wordt, sensitief en responsief benaderd wordt en positieve emoties kan ervaren in het contact met de volwassene. Het kind ervaart hierdoor minder of geen stress en staat open voor leren, ook op het gebied van emoties en gevoelens.

Kleurloos reageren

Het duidelijk tonen van je emoties (bijvoorbeeld boosheid of frustratie) noemt Anneke Groot “kleurrijke reacties”. Zoals eerder gezegd werken kleurrijke reacties vaak averechts bij mensen met autisme, ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat ongewenst gedrag alleen maar toeneemt in plaats van afneemt. Beter is het om kleurloos te reageren. Hierbij toon je geen heftige emoties, je blijft ontspannen en je houdt het contact met het kind vast. Kleurloos reageren is iets anders dan “negeren”, want hierbij verbreek je het contact en geef je iemand het gevoel dat hij niet bestaat. Genegeerd worden geeft ieder mens een heel naar gevoel (en dat is niet de bedoeling).

Bewust worden van je eigen emoties

Een kleurloze reactie heeft pas zin als je het ook echt meent. Het werkt niet om je emoties te verbergen. Voor professionals die werken met kinderen en volwassenen met Autisme is het extra belangrijk om aan je attitude te werken. Volgens Anneke Groot is het heel waardevol om bij jezelf te onderzoeken welke emoties en reacties cliënten met autisme bij je oproepen. Vervolgens kun je er aan werken om er niet meer zo boos, gefrustreerd of verdrietig over te worden. Bronvermelding: Groot, A. (2015). Houvast. Contactgericht spelen en leren met kinderen in het autistisch spectrum. Amsterdam: uitgeverij SWP. Pouw, L. (2014). Emotion Regulation in Children with Autism Spectrum Disorder. The link with social functioning and psychopathology. Leiden: auteur (proefschrift) Blog over kleurloos reageren: https://fortior.info/blog/entry/kleurloos-reageren-is-effectiever-dan-straffen-of-negeren Blog “worstelen met emoties”: https://emotioneleontwikkelingalsbasis.nl/blog/entry/worstelen-met-emoties